Mehmet Altan*
Bu çağın çabucak başında patlak veren 2001 ekonomik krizinin medya teknesini de nasıl devirdiğini görmüştük…
İflaslar nedeniyle medya şirketleri teker teker TMSF’ye devredilince devlet en büyük medya patronu oldu.
Ve basında kitlesel işsizlik periyodu başladı.
2001 yılı boyunca işten çıkarılanların sayısının 3 bine ulaştığı varsayım ediliyordu.
Zaten daha sonra da o işsizlik illeti medya çalışanlarının peşini hiç bırakmadı…
***
Bir yandan da medya üzerindeki baskılar mutadı üzere devam etti.
2002 yılında Makedonya’nın Ohri kentinde yapılan Uluslararası PEN Kulüpleri Federasyonu’nun 68. Kurultayına sunulan bir raporda “Türkiye’de anlatım özgürlüğünün kaygı verici boyutlarla kısıtlandığı ve Devlet Güvenlik Mahkemeleri’nde 456 muharrir ve gazete hakkında dava açılmış olduğu” belirtilmekteydi…
***
Merkezi Amerika’da bulunan Gazetecileri Muhafaza Komitesi‘ne nazaran de dünyada en çok gazeteci hapseden ülke Türkiye idi.
Komiteye nazaran 1993’te 74, 1994’te 86, 1995’te 78, 1996’da 37, 1997’de 29, 1998’de 27, 1999’da 18 gazeteci hapisteydi.
Askeri vesayetin baskısı medyanın üzerinden hiç eksilmiyor, tutuklamalar rekorlar kırıyordu.
Türkiye’nin 15 Temmuz rejimi ertesinde bu rekorunu çok ileri boyutlara taşıyacağı o günlerde şimdi bilinmiyordu.
***
İşsizlik, baskı yanında vefatlar de hiç şaşmadan nizamlı ve daima kapıları vurmaya devam ediyordu:
Nezih Demirkent, Abbas Parmaksızoğlu, Ahmet Kabaklı, Turhan Gürkan, Saim Kavur, Faruk Yener, Engin Bilginer, İslâm Çupi, İbrahim Özkan, Necati Cumalı ve Berin Nadi 2001 yılında ortamızdan ayrıldı.
Bir evvelki yıl yaşama veda edenlerin listesi çok daha kalabalıktı:
Semih Günver, Mengi Ertel, Mustafa Eremektar, Ferruh Doğan, Prof. Mina Urgan, Zeyyat Selimoğlu, Kemal Sunal, Cenk Koray, Faruk Kenç (90); Ahmet Raif Ertem; Alim Şerif Onaran; Ahmet Kaya, Ergun Köknar, Necmi İstek Ayça, Odhan Baykara, Mücahid Beşer, Mete Bilginer, İbrahim Çamlı, Oğuz Öngen, Mithat Perin, Cemal Işın…
Türkiye’de sahneden ayrılanlarla, sahneye girenler daima değişiyor ancak baskı ve zahmet hiç değişmiyordu.
***
2002 yılını gözden geçirirken hapisteki gazeteci sayısının tartışma yarattığını da anımsadım.
Basın Kurulu, 1 Ocak 2001’de mahpusta olduğu resmi kayıtlarda görülen 39 gazeteciden yalnızca birinin “gazetecilikle ilgili eylemler” nedeniyle hapsedildiğini sav ediyordu.
Konsey lideri Oktay Ekşi, “Kemal Evcimen ismindeki o gazetecinin mahpusta olduğunu saptadık. 2’si hakkında yapılan yargılamanın adil olup olmadığından kuşku duyduk. 9 gazeteci hakkında kâfi bilgi sahibi olamadık. Kalan 27 gazeteci elimizde bulunan bilgilere göre gazetecilik dışı aksiyonlardan tutuklu yahut mahkûmdur,” demekteydi…
Belli ki ana mecra dışındaki yayın organlarında çalışan, tertibin maksada koyduğu gazeteciler basın kuruluşları tarafından bile “gazeteci” sayılmıyordu.
Basın kuruluşları devletin bir kesimi üzere çalışıyordu.
***
Türkiye İnsan Hakları Vakfı’nın yıllıklarına geri döndüm:
“‘Düşünce özgürlüğü’ başlığı altında ele alınan haklara yönelik engelleme ve ihlaller 2002 yılında da ağır biçimde sürdü. Yetkililerin ‘devlet politikası’ olarak belirlediği argüman ve uygulamaları eleştiren kişi ve kurumlar keyfi gözaltılarla, tehditlerle karşılaştılar, yargılandılar.
İnsan hakları savunucuları ve sivil toplum örgütü temsilcileri başta olmak üzere, ‘devlet politikalarının’ dışında görüşleri savunan şahıslar; bu şahısların örgütlendiği dernek, sendika, siyasal partiler ve yayın kuruluşları 2002 yılında da DGM ve cezaevleri tehdidi altında faaliyetlerini sürdürdüler. Fevkalâde hâl bölgesinde, niyet özgürlüğüne yönelik engellemeler devam etti.
Çok sayıda kitabın, gazetenin, müzik kasetinin harikulâde hâl bölgesinde dağıtılması, satılması ve yayınlanması yasaklandı.”
***
“Kürt sorununun kamusal alanda tartışılması, lisana getirilmesi niyet özgürlüğü kategorisine giren hakların ağır biçimde ihlal edilmesine neden olmaya devam etti.
Kürt sorunu telaffuz edildiği her yerde ‘ulusal çıkar ve güvenliği tehdit edici bir unsur’ olarak algılanarak, ‘sakıncalı’ bulunan konuşmalar, yazılar ve haberler ‘cezalandırıldı’.
23 Haziran 2001 tarihinden itibaren 14 ay boyunca yayımlanan Yedinci Gündem gazetesi hakkında açılan ve yıl içinde sonuçlanan davalar sonucu gazetenin sahibi Hıdır Ateş ve Yazı İşleri Müdürü Hünkâr Demirel hakkında toplam 270 milyar 550 milyon TL para cezası verildi, ayrıyeten gazetenin de toplam 299 gün müddetle kapatılması kararlaştırıldı. Yazı İşleri Müdürü Hünkâr Demirel hakkında 25 Eylül ve 9 Ekim günlerinde İstanbul DGM’de sonuçlanan davalarda, TCY’nin 169. unsuru uyarınca toplam 8 yıl 3 ay mahpus cezası verildi. Ceza para cezasına çevrilmedi ve Demirel hakkında yurtdışına çıkış yasağı kondu.
2002 yılında, daha evvelki yıllarda olduğu üzere niyetlerini açıkladıkları, resmi görüşe uymayan kanılar lisana getirdikleri için siyasal partiler, hükümet dışı kuruluşlar, gazeteciler, müellifler ve sanatkarlar üzerindeki baskılar sürdü.”
***
Bu ülke güya hep “aynı günün” içinde yaşıyor. 2O yıl öncesinden kelam ediyoruz fakat bugünden kelam eder üzereyiz…
Zaman geçiyor, beşerler ölüyor, iktidarlar değişiyor, dünya öteki yerlere gidiyor ancak biz daima tıpkı sefaleti yaşıyoruz.
Nasıl sıkıştıysak bu hiç değişmeyen “uğursuz gün”ün içine, bir türlü kurtulamıyoruz.
Yüz yıl önceyi de anlatsak, 20 yıl önceyi de anlatsak, bugünü de anlatsak daima tıpkı müthiş öyküyü anlatıyoruz.
—–
Kapak Görseli: Layers (Pixabay)
* P24’ten alınmıştır.