Fransa Cumhurbaşkanı Emanuel Macron’un, Avrupa’nın ABD dolarına ilişkin sözleri vakit zaman AB önderlerince de lisana getirildiği için yeni sayılmayabilir. Ancak Macron’un bu sözleri Çin Devlet Lideri Şi ile görüşmesinin çabucak akabinde lisana getirmesi natürel ki dikkat alımlı.
Macron Avrupa ülkelerinin, Pekin ile Moskova’nın güçlü bir biçimde desteklediği, “ABD dolarının bölge dışılığına” olan bağımlılıklarını azaltmaları gerektiğini öne sürdü Pekn ziyareti sonrası. “Eğer iki harika güç ortasındaki tansiyon tırmanırsa, stratejik özerkliğimizi finanse edecek ne vaktimiz ne de kaynağımız olacak, vasallar haline geleceğiz” derken ciddiye alınması gereken bir kehanette bulunmuş oldu açıkçası.
Dolar aykırılığı yükseliyor
Hatırlatalım; Çin, Rusya, Suudi Arabistan, Brezilya, İran, hatta Fransa’nın son devirde attığı adımların, İkinci Dünya Savaşı’ndan bu yana dünyanın rezerv para ünitesi pozisyonunda olan ABD dolarının sonunu getirebileceği tarafında görüşler var. Suudi Arabistan’ın da Çin’e yaptığı petrol satışlarının bir kısmını dolar yerine yuan üzerinden fiyatlandırmak için Pekin ile etkin görüşmeler yürüttüğü de biliniyor.
Brezilya hükümetinden geçen ay yapılan bir açıklamada, Brezilya ile Çin’in kendi para üniteleriyle ticaret yapmayı kabul ettikleri, doları aracı olarak kullanmayacakları belirtildi. Bunun yerine Çin yuanını dolara çevirmek yerine Brezilya reali ile değiştirecekler. Bu mutabakat, Çin rejiminin yuan üzerinden birinci sıvılaştırılmış doğal gaz alımını gerçekleştirmesinin çabucak akabinde geldi. Yani dünya ülkelerinin neredeyse yarısının dolardan vazgeçmeye çabaladığı bir periyotta Macron’un da gibisi bir görüşü savunması elbette değerli.
Asıl kıymetli olan
Ancak Fransa Cumhurbaşkanı’nın “Avrupa bizim olmayan krizlere yakalanmasıyla stratejik özerkliğini inşa edemedi” sözleri dolara ait tabirlerinden daha da çarpıcı bana sorarsanız. Zira “Stratejk özerklik”, Çin Komünist Partisi önderlerinin Avrupalılarla görüşmelerinde sık sık lisana getirdikleri bir kavram. Macron’un da Pekin’le birebir lisanı konuştuğu ortada.
ABD’ye gerçek bir meydan okuma sayılması gereken şu kelamlarını de aktaralım: “Paniğe kapılarak Amerika’nın takipçisi olduğumuza inanmamız bir paradoks olabilir. ,Avrupalıların yanıtlaması gereken soru. Tayvan’da bir krizi hızlandırmak bizim çıkarımıza mı? Hayır. Daha da berbatı, biz Avrupalıların bu bahiste takipçi olmamız ve ABD’nin gündeminden, Çin’in çok yansısından medet ummamız gerektiğini düşünmek olur”. Çok açıkca Macron muhtemel bir Çin müdahalesi karşısında “Tayvan’ı savunmak Avrupa’nın işi değil” demiş oluyor.
Hepsini yok saydı
Tabii ki bu sözleri AB’yi bağlamaz fakat Macron bu çıkışıyla Tayvan’la dayanışma içinde olan Litvanya ile Çek Cumhuriyeti üzere AB üyesi ülkeleri görmezden gelmiş oluyor. Çin seyahatinde kendisine eşlik eden Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von Der Leyen’in Pekin’e Güney Çin Denizi ile Doğu Çin Denizi’ndeki askeri güç şovlarına karşı yaptığı ihtarları da natürel. Dahası AB’nin en güçlü ülkesi Almanya Başbakanı Olaf Scholz‘un Pekin’e yaptığı son ziyarette Çin’i statükoyu güç kullanarak değiştirmemeye çağıran bildirisini da dikkate almıyor. Önemli bir meydan okuma bu.
Macron’un “Stratejik özerklik” dediği, Avrupalıların günün değerli sorunlarında ABD’den başka hareket etme tavrı. Bunu Ukrayna konusundaki görüşlerinden de anlamak mümkün. Macron “Avrupalılar Ukrayna’daki krizi çözemezler” diyerek bu istikamette baskı yapan ABD’ye hal alıyor.
Mali’de, Libya’da epey prestij kaybetmiş, Ortadoğu’da varlık gösterememiş, Lübnan krizinde yaptığı atağın karşılığını alamamış Fransa’nın ABD tersliği sayılacak bu çıkışı bakalım AB içinde nasıl yankılanacak. Fakat somut olan şu ki, AB büyük bir kırılmanın eşiğinde.
Macron’un sözleri ile tavrından anladığım bu.