‘Türkiye, bir zelzele ülkesi’ cümlesini makûs deneyimlerimizle öğreniyoruz. Lakin öğrendiklerimizi uygulama kısmında eksiklerimiz çok. 6 Şubat’ta yaşanan büyük sarsıntı felaketinin açtığı yaralar hala kanarken, evvelki yaralarımızın izleri de sızlamaya devam ediyor. Bu yara izlerinin hayat deneyimine dönüşerek gelecek jenerasyonlara ‘güven’ olarak aktarılması için ise yapacağımız tek şey inançlı yapılarda yaşamak ve sarsıntı şuuru oluşturmak. Kısa vadede ülke olarak dönüşüme muhtaçlığımız olduğu gerçeğinin maddi tablosu hakkında şuurumuzun de oluşması için nasıl finansman sağlayabiliriz kısmına birlikte bakalım.
Deprem gerçeğini iliklerimize kadar hissettiğimiz bir devirden geçerken, bölgede yaşayanların ne hissettiğine dair en ufak bir fikrimiz bile bulunmasa da empati kurmaya çalışarak ruhsal buhran sürecini tüm ülkede yaşıyoruz. Bir de üzerine öteki bölgelere kayan kırılma riskleri bilhassa “İstanbul Depremi” başlıklı haberlerle sürüyor.
Tüm bunların içinde hem ikincil travmalar yaşıyor, hem de endişenin yarattığı ruh haliyle en temel içgüdülerimizden olan inanç hissiyle ‘Ne yapabiliriz?’ diye sorguluyoruz. Marmara Depremi’nin sıklıkla konuşulduğu bu süreçte, herkes meskeninin inançlı olup olmadığına dair sorulara karşılık arıyor.
Evlerini denetim ettirenlerin karşılaşmaktan korktukları görünüm ise ‘riskli yapı’ çıkarak dönüşüme girmesi. Kaygı eşiğinin aşılmasıyla aslında bir yandan belirsizliğe son veren bu durum, başka yandan da ‘masraf’ manasına geliyor. 2021 yılının sonlarından bu yana alım gücü güneşte kalan dondurma misali eriyen vatandaş bu masrafın altından nasıl kalkacağını düşünüyor.
Kentsel dönüşüme giren riskli binalar için kredi veriliyor mu? Mesken sahipleri meskenleri bitene kadar kirada otururken kredilerini nasıl ödeyecekler? Bunların hepsi birer mali yük ve harcama kalemi olarak ortaya çıkıyor.
6306 sayılı ‘Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun’un 7. unsur 6. bendinde belirtildiği üzere, kentsel dönüşüm kapsamında konut ya da iş yeri yenilenmesinde kullanılan kredilere faiz takviyesi veriliyor.
Riskli bulunarak dönüşüme giren gayrimenkullerde, yalnızca birini seçebilmek şartıyla kira yardımı ya da faiz takviyesi alınabiliyor. Kira yardımı hem mesken sahibi hem de kiracı tarafından alınırken, kiracı bir seferlik 2 aylık karşılıkta ödemeye hak kazanıyor. Mesken sahipleri kira yardımını 18 ay boyunca alabiliyor.
Kentsel dönüşüm kredisinden, konutlarını dönüşümle tekrar inşa ettirmek isteyen hak sahipleri, riskli olarak belirlenen yapılarda en az 1 yıl mühletle oturan kiracı ya da sonlu tıpkı hak sahipleri ve riskli yapı olarak tespit edilen konutu yerine farklı bir konut almak isteyen mesken sahipleri yaralanabiliyor.
Kentsel dönüşümde kredi kullanmayı seçenler için uygulanan faiz indirimi yalnız TL cinsi finansmanda ve konut için en çok 10 yıllık, iş yeri için de 7 yıllık vadede kullanılabiliyor. Ayrıca noter harcı ve banka sigorta muamele vergisi (BSMV) de ödenmiyor.
Kentsel dönüşüm kredisinden, konutlarını dönüşümle tekrar inşa ettirmek isteyen hak sahipleri, riskli olarak belirlenen yapılarda en az 1 yıl mühletle oturan kiracı ya da sonlu birebir hak sahipleri ve riskli yapı olarak tespit edilen konutu yerine farklı bir konut almak isteyen mesken sahipleri yaralanabiliyor.
Kentsel dönüşümde kredi kullanmayı seçenler için uygulanan faiz indirimi yalnız TL cinsi finansmanda ve konut için en çok 10 yıllık, iş yeri için de 7 yıllık vadede kullanılabiliyor. Ayrıca noter harcı ve banka sigorta muamele vergisi (BSMV) de ödenmiyor.
Kentsel dönüşüm kredisinde devlet dayanağı, 2022 yılı Ekim ayında yapılan güncellemeyle, güçlendirme ve konut üretim, edinme kredilerinde faiz oranı 400 baz puandan 600 baz puana (yüzde 4’ten yüzde 6’ya), iş yeri imal ve edinme kredileri de 300 baz puandan 450 baz puana (Yüzde 3’ten yüzde 4’e) yükseltildi.
Bakanlık faiz dayanağı oranı güçlendirme ve konut kredilerine aylık 0,50 puan, iş yeri kredilerine ise aylık 0,38 puan yapılacak. Enerji verimliliği yüksek binalarda da ekstra indirim alınabilirken, kredi ödemesinin aksaması halinde bu indirimler geri alınacak.
Faiz indirimi dayanağı olan kredi kullanımları, 2022 yılı Ekim ayında yapılan güncellemeyle güçlendirme kredisi için 240 bin TL’ye, konut üretim ve edinme kredileri ile iş yeri üretim kredisi 600 bin TL’ye, iş yeri edinme kredisi ise 250 bin TL’ye çıkarıldı.
Birden fazla gayrimenkulü olanlarda ünite başına 600 bini aşmamak kaydıyla bu fiyat 3 milyon TL’ye kadar çıkabiliyor.
Riskli olduğu tespit edilen gayrimenkulün tahliyesi sonrası 1 yıl içinde yapılan kredi müracaatlarında bu indirimlerden faydalanılabiliyor.
Banka, başvuruyu kıymetlendirerek onay verdiği kredi sonrası bilgileri Etraf ve Şehircilik Bakanlığı ile paylaşarak faiz dayanağı onayı talep ediyor ve onayın akabinde kredi kullandırılıyor.